Ziya GÜNEY

Merkezi idare tarafından hazırlanmakta olan yeni yeni yönetimler yasa taslağında ülkemizde halen 30 kentimizde uygulanan Büyükşehir sisteminin 81 ilimize de yaygınlaştırılması üzerinde durulmaktadır.

Bilindiği gibi Büyükşehir ile ilgili 6360 sayılı son yasa 06.12.2012 tarihinde çıkarılmış ve 30 Mart 2014 tarihinde yapılan son yerel seçimlerle birlikte uygulanmaya başlamıştır.

Bu yasaya göre eskiden 16 olan Büyükşehir sayısı 30 a çıkarılmış, bu kentlerde il idari sınırları ile Büyükşehir Belediye sınırları çakıştırılmış, beldeler ve il genel meclisleri kaldırılmış ve daha birçok düzenleme yapılmıştı.

Biz bu düzenlemeler yapılmadan önce bu konudaki görüş ve düşüncelerimizi gelişmiş batı ülkelerindeki uygulamalardan da örnekler vererek hem medya hem de diğer birçok zeminde dile getirmiştik.

Bugün de aynı konuda görüş ve düşüncelerimizi kısaca özetlemeyi faydalı gördük.

Metropol alanın genel anlamdaki tanımı “24 saat birbirleri ile kesintisiz ilişkileri olan yerleşimlerin yayıldığı alan“ olarak yapılmaktadır.

Metropolitan alan sınırlandırmaları yapılırken optimum büyüklük ölçeği önem kazanmaktadır. Bu alan büyüdükçe insanlar üzerindeki olumsuz etkileri artmakta, alan optimumda kaldıkça da bu alandaki yaşam rahatlamaktadır. Bu sebeple metropol alanın tespiti çok önemlidir.

Şayet metropol alan optimum ölçekte değilse başta doğa ve çevre olmak üzere sosyal ve teknik alt yapı gibi birçok sorunlar çıkmaktadır.

Bu sorunlar dikkate alındığında peki uygun ölçek nedir, sorusu karşımıza çıkmaktadır. Metropolitan alanın sınırları nerede başlamalı nerede bitmelidir.

Günümüzde çeşitli ülkelerde metropolitan alanın nüfus alt sınırı 500 bin olarak düşünülmekte ve metropolitan alan nüfusu en az 500 bin kişi, yoğunluğu en az km2 de 1000 kişi, alanı en az 500 kilometrekare, yarı çapı 25 kilometrelik daire olan yerleşimler tarif edilmektedir.

Metropolitan alan sınırlarının tespitinde idari yönetim sınırları da yeterli değildir. Bu kriterlerin yanında bölge içinde çalışan nüfus sayıları, çalışan nüfusun dokusu, günlük git-gel hareketleri sınırların tespitinde kullanılması gereken kriterlerdir.

Birleşmiş milletlerce 123 ülke arasında yapılan bir araştırmaya göre 35 ülkede yerleşme sınırları ile idari yönetim sınırları aynıdır. 7 sinde yerleşim sınırları henüz tanımlanmamıştır. 47 sinde ise yerleşme sınırları belediye sınırlarıdır.

Mesela metropollerde çalışan nüfus içindeki tarımda çalışanların oranı İsviçre’de ,Almanya’da 0 u geçmemektedir.

Yine kamu taşıt araçları ile işyerinden eve büyük metropollerde 60 dakika, küçük metropollerde 30 dakikayı geçmemektedir. Bu rakamları aynı zamanda km cinsinden de ifade etmek mümkündür.

Bu konuda  uzman bir yerel ve merkezi idarede çalışanlardan meydana gelecek bir komisyonun kurularak batı ülkelerindeki uygulamaları da dikkate alarak ciddi ve bilimsel araştırma ve çalışmalar yapması gerekir.

Ayrıca halen 30 ilde uygulanmakta olan Büyükşehir statüsünün eksi ve artılarının da gözden geçirilmesi gerektiğini düşünüyoruz.

Yeni Büyükşehir yapılması düşünülen 51 kentlerimiz için bu çalışmalardan sonra demokratik mekanizmalar da çalıştırılarak ilgili yerel yönetimlerin de görüşleri alındıktan sonra hazırlanacak teknik ve bilimsel bir rapor çerçevesinde karar verilmelidir.

Bütün bunlar yapılmayıp bugüne kadar birçok defa olduğu gibi siyasi bir yaklaşımla özellikle de çözüm sürecinin bir aracı olarak karar verilecekse önemli sorunların çıkması kaçınılmaz olacaktır.

Bu konuda daha fazla bilgi edinmek isteyen ilgililer, yetkililer ve okurlarımız “Yeni Belediyecilik Anlayışı ve Metropolitan Yönetimler “ adlı kitabımızdan faydalanabilirler.